PeyamaKurd - ABDnin önde gelen yayın organlarından Foreign Policyde, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisinin ölümünün, İran ve bölge için olası sonuçlarının değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.
Reisinin yerine kim gelirse gelsin, onun izlediği stratejinin İranın siyasi ve dini liderliğinin üst kademeleri arasında pekişmiş olduğu belirtilen analizde, bu nedenle İranın politikalarının değişmesinin pek mümkün olmadığına dikkat çekildi.
Analizde ayrıca, Reisi döneminde sert bir şekilde bastırılan Mehsa Amini protestolarının yeniden canlanma potansiyeli olduğu ve İran Devrim Muhafızlarının (IRGC) ülke yönetimindeki rolünü artıracak adımlar atabileceği öne sürüldü.
İran ve bölgenin geleceği belirsizliğe sürüklendi
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve diğer İranlı yetkililerden oluşan bir heyeti taşıyan helikopterin düşmesi, ülkenin ve bölgenin geleceğini daha da belirsizliğe sürükledi.
Reisinin ölümü, İran siyasetinde ülkenin sert bir çizgiye kaydığı ve Orta Doğuyu bölgesel bir savaşın eşiğine getirme tehdidinde bulunduğu bir döneme son noktayı koymuş olabilir.
İranın politikaları değişebilir mi?
Yaklaşık üç yıllık iktidarında Reisi, İranın iç siyasetini ve sosyal politikasını daha muhafazakr bir yöne taşıdı ve 2017 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde kendisini yenen Hasan Ruhaninin, İranın nükleer programı konusunda Batı ile bir yumuşama gitme arayışını sona erdirdi.
Ayetullah Ali Hamaneye yakınlığıyla bilinen ve birçok yetkili ve uzman tarafından yaşlanan dini liderin yerine geçmesi muhtemel bir aday olarak görülen Reisinin, görev süresi boyunca İran uranyum zenginleştirmeyi hızlandırdı.
Reisi yönetimindeki İran, ayrıca Rusyayı Ukraynaya karşı savaşında Shahed kamikaze droneları ve topçu silahları ihraç ederek destekledi. Reisi, ölümünden sadece bir ay önce İsraile karşı büyük bir drone ve füze saldırısı başlattı.
Uzmanlar, Reisinin yerine kim gelirse gelsin, onun izlediği stratejinin İranın siyasi ve dini liderliğinin üst kademeleri arasında pekişmiş olması nedeniyle değişmesinin pek mümkün olmadığını belirtiyor.
İran uzmanlarından kıdemli araştırmacı Behnam Ben Taleblu, Reisi olsun ya da olmasın. İran rejimi 7 Ekim sonrası (İsrail-Hamas savaşı) Orta Doğunun şekillenme biçiminden oldukça memnun dedi.
İran Anayasası uyarınca Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Mokhber, seçimler yapılana kadar kabine başkanlığı görevini yürütecek.
Analistler son parlamento seçimlerine katılımın rekor düzeyde düşük olduğunu belirtiyor. Dahası, Hamaney ve müttefikleri 2021deki son cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Reisinin kazanmasını sağlamak ve potansiyel rakipleri diskalifiye etmek için büyük çaba sarf etti.
Reisi cumhurbaşkanı olmadan önce, 1988 yılında tahminen 5,000 muhalifin idam edilmesinden sorumlu olan İranın ölüm komitesinde görev yapmıştı.
Reisinin bu sert yaklaşımı, 22 yaşındaki Kürt kadın Mahsa Amininin Eylül 2022de, İran ahlak polisi tarafından gözaltında alındıktan sonra ölmesiyle de devam etti ve ülke çapında protestolara yol açtı.
İranı ve bölgeyi neler bekliyor?
Yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ötesinde, İranın yönetici sınıfının tepesinde çalkantı potansiyeli var. Reisinin ölümü ülkenin siyasi geleceğini daha fazla kargaşaya sürükleyebilir.
İran silahlı kuvvetlerinin en büyük kolu olan ve ülke ekonomisinin büyük bölümünü kontrol eden Devrim Muhafızları Ordusu da bu çalkantıyı elini güçlendirmek için kullanabilir.
İranlı siyasi uzmanlara göre, Reisinin ölümü İran siyasetini sarsacak. Nedeni ne olursa olsun, rejim içinde cinayet algısı yaygınlaşacak.
Uzmanlar erken seçimlerde gelecek ismin Batı ile yumuşamaya yönelik bir isim olma ihtimalinin düşük olduğu görüşünde. Ayrıca Reisinin ölümü, İranda bastırılan protesto hareketlerinin yeniden canlanması için küçük bir açık kapı yaratabilir.