PeyamaKurd Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD Başkanı Joe Biden, NATO Zirvesi için gittikleri Litvanyanın başkenti Vilniusta salı günü bir araya geldi. Görüşmenin havasını ve kullanılan dilin tonunu belirleyen gelişme ise pazartesi günü Türkiye-İsveç-NATO liderlerinin üçlü görüşmesi oldu.
Türkiye, İsveçin ittifak üyesi olmasına ilişkin Katılım Protokolünü onaylanmak üzere TBMMye göndereceğini açıkladı. Ankara böylece başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin konuyla ilgili kaygılarını giderdi. İsveç konusunun sorun olmaktan çıkması, Erdoğanın hem Biden hem de diğer Batılı liderlerle diyaloğunu olumlu etkiledi.
Bu ortamda gerçekleşen Erdoğan-Biden görüşmesi, her iki ülke tarafından da olumlu ve verimli olarak değerlendirildi. Erdoğan, liderler arasında diyaloğun süreceği yeni bir döneme işaret etti. Biden da hem yayımladığı video mesajla hem de gazetecilere yaptığı açıklamalarla, Erdoğanın liderliğini övdü ve birlikte çalışma isteğini dile getirdi.
Öncelik F-16ların satışı
Türkiye-ABD ilişkilerinin bundan sonraki seyrini belirleyecek unsurlar arasında hem ikili hem de küresel ve bölgesel konular bulunuyor.
Bu konuların başında Türkiyenin ABDden satın almak istediği 40 adet yeni F-16 savaş uçağı bulunuyor. Türkiye, hava kuvvetlerinde bir zafiyet yaşamamak için 2021 sonunda ABDden, 40 yeni F-16 ve filosundaki mevcut uçaklar için de 79 adet modernizasyon kiti almak istediğini bildirmişti. İkili ilişkilerdeki sorun ve Amerikan Kongresindeki Türkiye karşıtı ortam nedeniyle süreç tamamlanamamıştı.
Türkiyenin İsveçe gerekli onayı vereceğini açıklamasının, F-16 satışı konusunda başından bu yana istekli olan Biden yönetiminin elini güçlendireceği değerlendirmeleri yapılıyor. Amerikan basınına yansıyan haberlerde ise F-16 satışının yakında Kongrede görüşülebileceğine dikkat çekiliyor.
Ayrıca Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakisin Vilniusta son derece olumlu atmosferde bir görüşmeleri ve Erdoğanın basın toplantısında Türkiyenin F-16 savaş uçaklarını Yunanistana karşı kullanmak gibi bir niyetinin olmadığını kaydetmesi de Amerikan Kongresine olumlu yansıyacak gelişmeler arasında görülüyor.
S-400 konusunda ilerleme olur mu?
Türkiye-ABD ilişkilerine son dönemde en çok zarar veren gelişmelerden biri, Türkiyenin Rusyadan S-400 hava savunma sistemleri alması ve bunu 2019da topraklarında konuşlandırmasıydı.
Bu gelişmeye son derece sert yanıt veren ABD, önce Türkiyeyi F-35 yeni nesil savaş uçağı programından çıkarttı, daha sonra Ankaraya ABDnin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) kapsamında beş maddelik bir yaptırım paketi uyguladı. Hala yürürlükte olan yaptırımların kalkmasının tek yolu, Türkiyenin S-400 sistemine ev sahipliği yapmaması.
Diplomatik kaynaklar, S-400 sorununun nasıl çözüleceğine ilişkin taraflar arasında henüz bir anlayış birliğinin gelişmediğine dikkat çekiyor. Olası çözüm yolunun, Türkiye-Rusya ilişkilerine yansımaları olacağına dikkat çekiliyor ve bunun da durumu daha da karmaşıklaştırdığı belirtiliyor.
ABD ile en önemli sorun Kuzey Suriye
Türkiye ile ABD arasındaki en önemli sorun Washingtonun Kuzey Suriyede (Rojava) büyük kısmını Halk Savunma Birliklerinin (YPG) oluşturduğu Suriye Demokratik Güçlerine (SDG), IŞİD ile mücadele için askeri ve siyasi destek vermesi oluşturuyor.
Türkiye, YPGnin Suriyenin kuzeydoğusunda ayrı bir devlet kurmayı hedeflediğini iddia ediyor. ABDnin askeri desteği sayesinde bu bölgede YPGnin hakimiyet kurduğunu belirten Türkiye, en son Ekim 2019da düzenlediği sınır ötesi operasyonlarla bu projeyi engellemek durumunda kaldığını kaydediyor.
Bu iddiaları reddeden ABD, SDG ile ilişkinin taktiksel olduğunu belirtiyor, amaçlarının IŞİDin yeniden canlanmasını önlemek olduğunu vurguluyor.
Erdoğan-Biden görüşmesinde bu konunun ne kadar yer tuttuğu bilinmiyor. Ancak Erdoğan, NATO Zirvesi sonunda düzenlediği basın toplantısında isim vermeden ABDnin terör örgütleriyle çarpık ilişkisinin verdiği zarardan bahsetti.
ABD Dışişleri Bakanlığından konuyla ilgili yapılan açıklamada ise, Washingtonun SDG ile ortaklığının süreceği ifadesi dikkat çekti.
Bu konuda yakın dönemde kesin sonuç çıkması beklenmiyor. Buna karşın Türkiyenin Suriye ile normalleşme sürecinin de ABDde rahatsızlık yarattığı biliniyor. İki sürecin nasıl gelişeceği hem sahadaki gelişmelere hem de Türkiye-Suriye normalleşme görüşmelerine bağlı olarak görülecek.
Ukrayna konusunda görüşler örtüşüyor
NATO Zirvesinde görüldüğü gibi Batı açısından en yaşamsal konu, Rusyanın işgal girişimiyle başlayan Ukrayna savaşı. Türkiyenin savaş boyunca izlediği politika, genel olarak Batı tarafından yapıcı ve olumlu karşılanıyor.
Bu kapsamda Erdoğanın, Zelenskynin son Türkiye ziyaretinde verdiği mesajlar ve alınan kararlar hem Kiev hem de NATO başkentleri tarafından olumlu karşılandı.
Bu sürecin en önemli başlıklarından biri tahıl koridoru girişimi. Türkiyenin girişimin sürmesi için yürüttüğü diplomasi takdir görüyor. Ayrıca Tahıl koridoru girişiminin uzatılmasına ilişkin alınacak olumlu bir kararın Ankaranın rolü ve ağırlığı açısından olumlu etkiler yaratacağı öngörülüyor.
Rusyaya yaptırımların delinmesi olasılığı
Bu süreçte Batıda soru işareti yaratan konu ise Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkilerin giderek derinleşmesi ve nükleer santral inşası gibi stratejik alanları da kapsaması.
Diplomatik kaynaklara göre taraflar arasında bu konuda yeterli bir diyalog ve işbirliği ortamı var ve yakın gelecekte ciddi bir sorun çıkması beklenmiyor.
Bununla beraber Putinin ağustos ayında Türkiyeye yapması beklenen ziyaret ve bunun hem Türk-Rus ilişkilerine hem de Ukrayna savaşına etkileri, dikkatli şekilde izlenecek gelişmeler arasında bulunuyor.
Beyaz Saraya davet gelir mi?
20 Ocak 2021de göreve gelen Joe Biden, Erdoğan ile zirveler marjında birçok kez bir araya geldi ama Türk Cumhurbaşkanını resmi bir ziyaret için davet etmedi.
Erdoğan, en son Donald Trumpın başkanlığının ilk aylarında 15-16 Mayıs 2017de Beyaz Sarayda ağırlanmıştı.
Erdoğan, Biden ile görüşmesi sırasında iki ülke arasında kurulan Stratejik Mekanizmaya atıfta bulunmuş ve bu mekanizmanın bundan sonra liderler düzeyinde sürmesi gerektiğini kaydetmişti. Ancak henüz Beyaz Saraydan Erdoğana resmi davet gittiğine ilişkin bir açıklama ya da bilgi bulunmuyor.