PeyamaKurd - Kürdistan Bölgesinde 6ıncı dönem parlamento seçimlerinin ardından yeni hükümetin kurulması için ilk adımlar atılıyor. Parlamento yeni dönemde iç tüzüğü ve üç temel yasayı yenileyecek. Fakat açık oturum meselesi ve en büyük grubun hükümeti kurması gibi önemli konular henüz netlik kazanmış değil.
Rdawdaki habere göre Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzaninin imzaladığı kararname doğrultusunda Kürdistan Parlamentosunda ilk oturum 2 Aralık 2024 Pazartesi günü sabah saat 11:00de gerçekleştirilecek.
Bu oturum, Kürdistan Bölgesinde 10uncu hükümet kabinesinin kurulmasına yönelik yasal sürecin başlangıcını temsil ediyor ve üç yasa ile bir iç tüzüğün yenilenmesine dayanıyor.
Parlamento iç tüzüğü, Kürdistan Bölgesi Başkanlığı yasası, Kürdistan Bölgesi Başkanlık Kurumu çalışma Yasası ve Kürdistan Parlamentosu Seçim Yasası, yeni hükümet kabinesine güvenoyu verilinceye kadar izlenecek süreçler için temel teşkil ediyor.
İlk adım Parlamento
Kürdistan Parlamentosu Seçim Yasasının 47nci maddesine göre, parlamentonun ilk oturumu en yaşlı üyenin başkanlığında gerçekleştirilir ve yeni üyeler yasal yeminlerini eder.
Aynı yasanın 48inci maddesine göre, parlamento başkanı, başkan yardımcısı ve sekreteri aynı oturumda gizli oylama yöntemiyle ve parlamentonun üyelerinin çoğunluk oyu (parlamento üyelerinin yarısının 1 fazlası, yani 51 üye) ile seçilir.
Kürdistan Parlamentosu yasal danışmanı Vadi Mizuri, Mevcut yasal boşluklardan biri, ne yasada ne de iç tüzükte eğer parlamento başkanlığı seçilmezse ilk oturumun açık oturum şeklinde yapılıp yapılamayacağına dair bir açıklamanın yer almamasıdır. Bu durum, Irak Federal Yüksek Mahkemesi tarafından engellenmiştir dedi.
Kürdistan Parlamentosunun iç tüzüğüne göre, yeni seçilen milletvekillerinin yemin etmesi gereken süreyle ilgili farklı düzenlemeler, hukuki bir boşluk yaratıyor.
Parlamento iç tüzüğünün 13üncü maddesi, milletvekillerinin ilk oturumdan sonraki 30 gün içinde yemin etmelerini öngörüyor.
Ancak Kürdistan Parlamento Seçim Yasasının 61inci maddesi, bu süreyi 90 gün olarak belirliyor. Eğer bir milletvekili bu süre zarfında yemin etmezse, milletvekilliği hakkını kaybediyor.
Kürdistan Parlamentosu yasal danışmanı Dana Dara ise, Bence yasalar iç tüzükten daha bağlayıcıdır ve uygulama seçim yasasında belirtilen süreye göre yapılmalıdır ifadelerini kullandı.
Kürdistan Bölgesi Başkanlığı ile ilgili yasa
Kürdistan Bölgesi Başkanlık Kurumu çalışma Yasasının 4üncü maddesine göre, Kürdistan Parlamentosu, Kürdistan Bölgesi Başkanlığı için adaylık sürecini başlatmak amacıyla, başkanlık heyetinin seçilmesinden itibaren 30 gün içinde başvuruları kabul etmek üzere süreci başlatmak zorunda.
Başvuru sürecinin ilan edilmesinden sonraki üç gün içinde, adaylar özgeçmişlerini parlamento başkanlığına sunmalı. Bu süreç, Kürdistan Bölgesinin yeni başkanının belirlenmesi için atılacak ilk resmi adımı içeriyor.
Kürdistan Parlamentosu, başkanlık için adaylık başvurularını kabul ettikten sonra, başvurusu kabul edilen adayların isimlerini ilan etmek için iki gün süre tanır.
Bu süre içinde, adayların isimleri açıklanmazsa, adayların başvuruları İdari Mahkemeye taşınabilir ve ilgili mahkeme iki gün içerisinde başvurular üzerinde değerlendirme yapar.
Mahkeme, başvuru sürecini değerlendirmek için başvuruları kabul ettikten sonra iki gün içinde kararı sonuçlandırarak bu kararları duyurur. Mahkemenin kararının ardından, Kürdistan Bölgesi Başkanı seçilecek kişi, parlamento tarafından açık bir oylama ile geniş çoğunlukla seçilir.
Kürdistan Bölgesi Başkanlık seçimi sürecinde, eğer hiçbir aday geniş bir çoğunluğun oyları ile seçilmezse, en fazla oyu alan iki aday arasında ikinci bir oylama yapılır. İkinci oylamada da yine en fazla oy alan aday, Kürdistan Bölgesi Başkanı olarak seçilir.
Yasaya göre, Kürdistan Bölgesi Başkanı parlamento tarafından seçildikten sonra 7 gün içinde yasal olarak görevine başlamak üzere parlamentoda yemin eder.
Hükümeti kurma süreci
Kürdistan Bölgesi Parlamento Seçim Yasasının 56ıncı maddesinin 3üncü fıkrası uyarınca, Kürdistan Bölgesi Parlamentosu, hükümet başkanını (Başbakan) atamakla yetkilidir.
Kürdistan Bölgesi Başkanlığı Yasasının 10uncu maddesine göre, parlamento tarafından görevlendirilen başbakan, Kürdistan Bölgesi Başkanlığının talebi üzerine 30 gün içinde yeni hükümet kabinesini oluşturmak için çalışmaya başlar.
Hükümetin kurulmasında hangi tarafın yetkili olduğu konusu da belirsizlikler içeriyor.
Vadi Mizuri, eskiden olduğu gibi hükümeti parlamentoda çoğunluğu sağlayan taraf kurar şeklindeki uygulamanın geleneksel bir uygulama olduğunu ve bunun yasal bir metne dayandırılmadığını belirtti.
Mizuri, Geleneksel uygulamalar yasalardan daha güçlüdür dedi.
Yeni hükümet kabinesinde yer alan isimlr de netleştirildikten sonra başbakan kabineyi parlamentonun onayına sunar. Güvenoyu alan kabine çalışmaya başlar.
Dana Dara, Kürdistan Bölgesi yasalarında çoğunluğu kazanan gruptan söz etmiyor. Fakat Parlamento Başkanının seçilmesi tek başına en büyük grubun kim olduğunu belirtir dedi.
Parlamento üst üste üç defa yeni hükümet kabinesini onaylamazsa o zaman Kürdistan Bölgesi Başkanı, Kürdistan Bölgesi Başkanlı Yasasının 10uncu maddesinin 4üncü fıkrasına göre, parlamentoyu feshetme yetkisine sahiptir.