PeyamaKurd - Leyla Zana sessizliğini bozdu ve çözüm sürecinin bitişini, yeni bir süreç ihtimalini, siyasete dair düşüncelerini ve 2015ten bu yana yaşadıklarını anlattı...
Leyla Zana 12 Eylül mahpushaneleri kapısında hayatı, siyaseti, devleti, direnişi, örgütlenmeyi öğrenmiş bir Kürt kadın siyasetçi. Kürt kadınlarının siyasete aktif olarak katılmasında öncü isimlerden biri oldu ki zaten 1990lı yıllarda doğan birçok kız çocuğunun adı Leyladır. Kürt partileri içinde önemli roller üstlendi.
çözüm sürecinde İmralıda Abdullah Öcalan ve Kürdistan Bölgesinde Mesut Barzani ile görüştü. 10 yılı aşkın bir süre cezaevinde kaldı, halkın oylarıyla dört kez Meclise de gitti.
Yaklaşık 8 yıldır siyasetten elini ayağını çekmiş gibi görünen Leyla Zana önemli açıklamalar yaptı.
***
Siyaset defterini kapattı mı? Küs mü, kırgın mı? Siyasetin ve hayatın neresinde duruyor? Yeni bir süreç mümkün mü? Leyla Zana tüm merak edilenleri yanıtladı.
SORULARIMA CEVAP BULAMADIM, YAS TUTTUM
2015 yılında siyasal bir deprem yaşadık. Özellikle hendekler sürecinde gerçekten siyasal muhataplığın durduğu noktaya vardık. O süreçte kitle ile yüz yüze geldiğimizde verecek hiçbir cevabımızın olmadığını da gördüm.
Susmamın nedenlerinden biri budur. Halklarımıza ve Kürt halkına karşı mahcubiyetten dolayı sustum. Yüzlerce insanın hayatını kaybettiği bir süreç yaşandı.
Bir genç arkadaşımız bana, bizim sokak hırsızlarımız bile bu hendeklerde öldürüldü demişti. Hepsi genç çocuklardı. Elimden bir şey gelmedi ve bu beni kahrediyordu.
Toplum bir cevap bekliyor ve sen cevap olamıyorsun. Bu durum benim yedi yıllık bir yas süreci yaşamama neden oldu. çok derinden yaralandım. Hayat seçimlerden ibaret değil. Sadece seçimler döneminde kitle siyasetçinin aklına geliyorsa bu sorunludur. Sonuçta toplum sana bir sorumluluk yüklemiş ve onun sorunlarıyla ilgilenmek durumundasın. Halen Suru görmüş değilim. Gidip göremiyorum. Kendimi hazır hissetmiyorum.
DAVAYA KÜSERSEN KENDİNE KÜSMÜŞ OLURSUN
Az önce bir yas sürecinden söz ettiniz. Yanı sıra bir küskünlük de var mı?
Hayır, bu dava bütün kişiliklerden çok daha büyük, çok daha kapsamlı bir dava. Davaya küsülür mü? Davaya küstüğün zaman kendine küsmüş olursun. Küskünlük, kızgınlık değil. Toplumun sorunlarına cevap olamadığınızda, o zaman kime, neye hizmet ediyoruz sorusuyla karşılaştım. Ve uzun süre bu soruları kendi kendime sordum. Ne yapabilirdik de yapamadık? Halen yeterince bir açıklık getirildiğine inanmıyorum.
Tamam, sistem bütün şiddetiyle Kürtlere her boyutta saldırıyordu. Senin inkarın üzerine kurulu bir sistem var. Ama biz kendimize ne kadar sahip çıktık? Bu tuzağa nasıl düşebildik? Kişisel görüşüme göre bu bir tuzaktı. Tehlike neden öngörülemedi?
Bakın, şu anda İsrail ile Filistine baktığımızda, biz bunu 2015te yaşamışız. Tarihin hiçbir döneminde cesetlerimiz 7 gün cadde üstünde, sokakta kalmadı.
En zor süreçlerde bile gidip kemiklerimizi toplayıp getirebildik. Ama Taybet Ananın cenazesi 7 gün sokakta kaldı ve çocukları bile gidip alamadı. Cizrede küçücük bir çocuğu annesi alıyor, dondurucuya koyuyor.
Dondurucu kelimesini her duyduğumda o anı yaşıyorum. Bir anne çocuğunun vücut bütünlüğü bozulmasın diye kalkıp dondurucuya koyuyorsa çaresizliğinden, bu hepimizin ayıbıdır. Bütün bunlar beni derin bir sorgulamaya götürdü.
BUGÜN CEZAEVLERİNDE DİRENİŞ VAR DİYE KONUŞUYORUM
Şimdi konuşuyorsak bu sorgulama süreci bitti diyebilir miyiz?
Siz de o dönemden gelen biri olarak bilirsiniz, siyasal tarihimiz biraz cezaevi direnişiyle şekillendi. Ve bugün cezaevleri yine direnişte. Türkiye tarihine baktığımızda belki 46lardan bu yana cezaevleri hiçbir zaman gündemden düşmedi. 20-30 yıldır cezaevinde bu dava uğruna süreci omuzlayan insanlar, bugün yine açlık grevinde. Ve seslerinin yeterince duyulduğunu düşünmüyorum. Seçimler bitmez. Birkaç ayda bir seçim Türkiyenin gündemine geliyor. Ve herkes seçime endekslenmiş. Peki bu demokratik mücadele nereden nereye geldi? Nasıl bu kadar gelişti? Bunu göz ardı edebilir miyiz?
Konuşmamın sebeplerinden biri de budur. Kürtler açısından baktığımızda demokratik mücadele, cezaevi direnişiyle başladı. O zaman kendi köklerimizi nasıl unutabiliriz? Nasıl bu kadar hayati bir konuyu görmezden gelebiliriz?
Bu önce kendime bir eleştiri, ondan sonra da genele... Cezaevinde mücadele eden bir insanın bedenini açlığa yatırmaktan başka yapabilecek hiçbir şeyi yok. Direnmek için bedenini açlığa yatırıyor ve günbegün erimeye başlıyor.
Cezaevindeki insanlar neden açlık grevine girdi? Kürt sorunuyla bağlantılı olarak baktığımızda, çözümsüzlüğün dayatıldığı, güvenlikçi politikaların hepimizi kuşattığı bu karanlıkta bu insanlar tekrar bedenlerini açlığa yatırarak tecridin kırılmasını sağlamaya çalışıyorlar. Tek gündemleri bu. Kendimiz için şunu istiyoruz demiyorlar. Diyorlar ki bu sorun tecridin başlamasıyla tıkandı. O zaman biz tekrar bu açılımı kendimiz başlatalım. Ve kendilerini tekrar açlık grevlerine yatırdılar.
SİYASİ KİMLİĞİM CEZAEVİ KAPISINDA ŞEKİLLENDİ
Siyasi kimliğim cezaevi kapısında oluştu. Türkçe iki cümleyi bir araya getiremezken o cezaevi kapıları bizim için bir okula dönüştü. Bizim için aynı zamanda bir örgütleme alanı oldu. Bizim için bilinçlenme zeminine dönüştü.
Aslında bu arada devleti de tanıdınız?
Zaman zaman arkadaşlara diyordum, Devleti sizin gibi üniversitelerden ya da askerlik yaparken değil, cezaevi kapısında tanıdım. Demokratik legal mücadeleyi bu insanların sayesinde öğrendik.
Edindikleri birikimleri bize aktarıyorlardı görüşlerde. Bir iki dakikalık görüşte şurayı da inceleyin, burayı da öğrenin diyorlardı. Ve biz ilk cezaevi kapısında örgütlenmeye başladık. İnsanlar orada birbirini tanımaya başladı ve ne yapabiliriz sorusu ile hareket etmeye başladık. Ondan sonra 89da bir grup SHP milletvekili Pariste bir konferansa katıldı ve SHP kapıları kapatınca, o dönemin aktörleri gelip bu hazır kitleyle partiyi kurdular. Bütün tutuklu aileleri olarak bir gruptuk. Siirt, Urfa, Batman, Mardin, gündüz oralara gidiyorduk, gece kendi şehir merkezlerimizde çalışıyorduk. Kitleyi duyarlı hale getirmeye çalışıyorduk.
HEPin kuruluşunda, Bu mevcut potansiyeli bir yere aktarmak gerekiyor dendi. Başta çok karşı çıkmıştık. Bu potansiyeli niye başkasına verelim? Kendi potansiyellerini kendileri oluştursun diye... çünkü o potansiyel binbir emekle ortaya çıktı. Ve bunun öncüleri cezaevindeki arkadaşlardı. Eğer herkes kendi ailesini sakınsaydı bu potansiyel ortaya çıkmazdı. Hiç kimse kendi ailesini mücadelenin dışında görmedi.
İçeride gösterdikleri muazzam direnişin sonucu olarak aileler de dışarıda bunu destekleme pozisyonu aldılar. Politikleştiler, bilinçlendiler ve örgütlü bir ağa dönüştürdüler. Şimdi geçmiş birikimimiz böyle fedakar, dayanışmacı ve örgütlü bir halk olduğu için bugün beğenmediğimiz birtakım gelişmeler varsa, köke inmek lazım diyorum.
Neyi nerede kaybedersen orada ara derler. Köklerimizden uzaklaştığımız oranda kitlede geri çekilme gerçekleşiyor. Halk, davasından kesinlikle vazgeçmiyor. Bu defalarca sınandı ve görüldü. Yarattığımız tahribat demeyeyim ama eksiklerden dolayı kendisini geri çekiyor. Yoksa davaya sonuna kadar bağlıdır. Ama bizi beğenmediği zaman da bize bir ders vermesi gerektiğini düşünebilecek politik derinlik ve öngörüde bir kitlemiz var.
NE CHPNİN NE DE AKPNİN KOLTUK DEĞNEĞİYİZ
Gerektiğinde tavır koyuyor yani. Son milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçiminde de böyle bir tavır mı ortaya kondu?
Tabii ki oldu. Her siyasi parti kendi tabanını diri tutmak durumunda ve umut vermek zorunda. Eğer bunu yapmazsan, siyasi parti bir dernek gibi konumlanırsa orada sorunlar çıkıyor. Kitle sorguluyor. Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir kitlesel güç bu kadar özverili davranmamıştır. Hiçbir siyasi parti de bu kadar tahribata rağmen ayakta duramamıştır. Ne partiler gördük değil mi?
ANAP geldiği zaman müthiş umut yaymıştı ama sonradan zaman içerisinde eridi gitti. Ama binlerce tutuklusu olmasına rağmen, binlerce faili meçhul cinayete hedef olmasına rağmen, bir sürü tahribat yaşamasına rağmen halen Kürt siyaseti dipdiri ve halen değerlerine sahip çıkıyor. Bu çok muazzam bir şeydir. Hiçbir parti bu kadar dayanıklı olamaz.
Hiçbir siyasi parti kendi tabanını götürüp başka bir siyasi partiye hiçbir getiri ummadan oy verdirmez. Bu siyasetin doğasına aykırı. Belli iş birlikleri olabilir. Zaman zaman ilkeler çerçevesinde güç birliği yaparsın, ona bir şey demiyorum. Ama götürüp kendi tabanını başka bir partiye aktaramazsın. Burada sistem büyük bir oyun oynuyor. Biz bunun ne kadar farkındayız, bilmiyorum. Bizi iki kesim arasında bir tercihe zorluyor.
Bir yüzyıl bize dünyanın acısını çektiren, yok sayan ve yok sayılmamız üzerinden konumlanan bir CHP var. Diğeri de ümmet anlayışını dayatıyor. Kürtlerin ikisinden birini seçmek zorunda bırakılması hedefleniyor. Hayır biz seçmek zorunda değiliz.
Biri 80 yıl büyük bir zulüm uygulamış, diğeri o zulmün devamcısı olarak konumlanmış.
Niye ikisinden birini seçmek zorunda kalalım ki? Ne CHPnin ne de AKPnin koltuk değneğiyiz. İkisi de değiliz; biz biziz.
Bir siyasi partisin; rengin, kimliğin, söylemin, örgütlenme tarzın ve tabanın farklı
Şu anda mevcut parti yöneticilerimizin tümünün cezaevinde olması bizzat CHP liderinin tutumu nedeniyle değil mi? Bizim binlerce insanımız hapiste, sürgünde ama gündem bile olamıyorlar. Burada da bir oyun var. Halk doğal olarak bunları sorguladı.
CHPnin yeni yönetimini izliyorum, umarım Kürt meselesinin demokratik ve barışçı çözümüne dair kitlenin bu uyarılarını dikkate alan sorumlu ve cesur bir yaklaşım sergiler.
****
90LI YILLARDA BİR DERNEĞİMİZ BİLE YOKTU
90lı yıllar, hiçbir şeyin olmadığı bir süreç. Düşünün, çölde günlerce yürüyorsunuz ve bir damla su arıyorsunuz. Tek bir kurumsal alanımız yok. Bir gazete çıkıyor. O gazeteyi bizim çocuklarımız ölümü göze alarak götürüp kapı kapı dolaştırıp satıyor. Bir derneğimiz yok. Siyasal parti hiç yok. İşte HEP biraz önce de söylediğim gibi bu tabanın üzerine kuruldu. Cezaevi kapıları var. Maddi manevi yokluğun her türlüsünün yaşandığı bir süreç 90lı yıllar.
Buna paralel müthiş bir dayanışma ruhu var. Diyelim ki Urfanın Hilvan ilçesinde bir kaybımız olmuşsa anında bu kitle bir araya geliyor. Herkes gücü oranında küçük çapta da olsa bir katkı sunuyor. Malzemeler alınıyor, oraya gidiliyor. O dayanışma ruhudur. Bir bu. İki, düşünsel olarak bir davaya hizmet anlayışı vardı. Mevki, makam, çıkar, rant olgusu yoktu. Böyle olunca müthiş bir sahiplenme, muazzam bir dayanışma ruhu ortaya çıktı.
Bu ilk 1999da belediye seçimleriyle başladı. Bu mücadelede bedel ödeyen herkes değerlidir. Binlerce kaybımız var. Aileleri kategorize ederek konumlandırmak doğru değildi. Onlara zaten sahip çıkılmalıydı. Bütün ihtiyaçları karşılanmalıydı. Bunun için mevki, makam gibi rant araçlarına başvurulmamalıydı.
Maalesef o dönem siyaset iki başlı hale geldi ve değer aileleri üzerinden bir örgütlenme süreci başlatıldı. Bu büyük bir tehlikeydi ve sonuçta çok acı bir karşılık da aldık. Bazıları kırıldı, bazıları üzüldü, bazıları kendisini geri çekti. çünkü bunu hak etmiyorlardı. Gerçekten davaya inanmış insanlardı çoğu. Davayla günlük siyaseti karıştırdığınız zaman bozulma başlıyor.
HEP BİR PROTESTO HAREKETİ OLARAK DOĞDU
İki boyutu var bunun. Bir, sistem kaynaklı bir boyutu var. Sistem çok acımasız yükleniyor. Gelişmiş her insanı özel olarak hedefleyerek ya cezaevinde, sürgünde çürütmeye terk ediyor ya da yok ediyordu. İkinci boyut, bizim yapısal sorunlarımız var. Halk bir dava etrafında kitleselleşerek gelişti. Mağdur, mazlum ve hiçbir hakka sahip olmayan, sosyal, siyasal, ekonomik olarak hiçe sayılan, aynı zamanda yarası derin olan, binlerce tutsağı olan bir halktan bahsediyoruz.
Sorunun kaynağı temeldedir. Eğer o zaman gerçekçi bir analiz yapılsaydı ve parti ona göre konumlansaydı, belki bugün bu kadar sıkıntı yaşamazdık. HEP, bir protesto hareketi olarak doğdu. Halk farklı bir talepte bulunuyor, günlük siyaset farklı bir realiteyi dayatıyor.
Talep edilen; önce yasal güvenceyle var olabilmek. Dilinden sıkıntı duymamak, cenazelerini torbada ya da karton kutuda kucağına alıp taşımamak.
Devlet vatandaşını bu kadar ayrıma tabi tutuyorsa, hiçe sayıyorsa o zaman devlet şunu kendisine sormalı: Ben bu halkla birlikte yaşamak istiyor muyum, istemiyor muyum?
Ve bunu net bir biçimde ortaya koymalı. Hakeza, siyasi partiler de tutumlarını netleştirmeli. Evet, seni istiyorum ama iradesiz bir şekilde istiyorum. Sen bana oyunu ver, gerisi Allah kerim. Böyle bir şey olabilir mi?
***
Şimdi 99da gördüğümüz durumu bugün hl neden yaşıyoruz?
Bazılarının ilk politik şekillenişleri CHP zihniyetinin etkisiyle gelişti. Bu zihniyetten arınmak kolay değil. Belki değişir diyorlar, oysa belkilere bırakılamayacak kadar devasa bir sorunla karşı karşıyayız. Yüzyılı aşkın bir süre inkara tabi tutuluyorsun.
Adın bile yok. Hepimiz eşitiz diyorlar, nerede eşitiz? Mezarıma tahammül etmeyen eşitim olabilir mi? Köy ismimi değiştiren eşitim olabilir mi? Hukuk bazılarına var bazılarına yoksa nasıl eşit olabiliriz?
Dünya kadar fezleke dosyası var Mecliste. Habire Kürtlerin temsilcileri fezlekelerle Meclisin dışına atılacak, o irade hiçe sayılacak, eşitim olabilir mi? Belediyelere kayyım atanıyorsa, irade hiçe sayılıyorsa eşitim olabilir mi?
Dilimi bilinmeyen dil olarak tanımlayan bir zihniyet eşitim olabilir mi? Bütün bunların kaynağında bir inkr süreci var. Siz sormadan ben geleyim; 2023te bunu bir devlet yetkilisine söylemiştim. Demiştim ki çok zor bir süreç. çünkü biz inkarın inkarıyız. Reddin reddiyiz daha doğrusu. Bu sistem bizi reddetti. Biz de onu reddederek konumlandık. Kabul ve ret ölçülerimiz daha netleşmedi. Kabul ve ret ölçülerimiz netleşmediği için de kaotik bir ortam yaşandı.
2015TE MECLİS KAPISINDAN çIKTIM, BİR DAHA DÖNMEDİM
Bu halk dört defa beni onurlandırdı. Halkıma karşı borçluyum sonuna kadar. Hak etmiş miydik, etmemiş miydik onu da tarihe bırakıyorum. Hiç haberim yokken, 1991de bir baktım ki milletvekili adaylık sürecim başlamış. Talebim olmadı hiçbir zaman. Hiçbir zaman mevki, makama aday olmadım. Bir dava var ve bu davaya samimiyetle nasıl katkı sunabilirim diye yaklaştım. 1991den bu yana bir şey değişti mi benim açımdan? Hayır, değişmedi. 2015te yemin töreninde zaten bir kriz yaşandı. Bu da bir paradoks.
Meclisin adına bakıyorsun Türkiye Büyük Millet Meclisi. Anayasa, o beğenmediğimiz, çöpe atılması gereken Anayasanın kapağına bakıyoruz.
O da Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Ama yemin metninin mantığına bakıyoruz. Irkçı ve tekçi bir söylem var. Türklük esaslı. Ya kendini Türk olarak hissedeceksin, ifade edeceksin ya da bu işin dışında kalacaksın.
Türklük yerine Türkiye dedim. Ve o dönemin geçici Meclis Başkanı (Deniz Baykal) yeminimi kabul etmedi. Kabul etmeyince tekrar yemin etmem istendi. Ben de reddettim. Ben doğru ifade ettim. Yanlış olan sizsiniz, ben değilim dedim. O gün Meclisin kapısından çıktım ve bir daha geri dönmedim. 8 yıldır Ankaraya ayak basmadım. Zaman zaman buradan Diyarbakıra ya da Batmana kadar gidip geliyorum, o kadar.
Mevki makam değil, bir dava sahibiyim. Bu dava beni ilgilendirmiyor deme lüksüne sahip değilim. Mahcubiyetimdir beni susturan ya da bu köyde oturtan durum. Halkıma karşı mahcubiyetimdir. Başka hiç kimseye ne borcum ne minnetim ne de mahcubiyetim var.
Halkıma minnettar, mahcup ve borçluyum. Bugünkü konuşmayı da bu temelde yapıyorum. Şimdi anaların çocukları tekrar açlık grevinde ve tekrar başa dönüyorum. İnanıyorum ki, her bir lokmada o anaların boğazı düğümleniyordur.
Kafalarını yastığa koyduklarında dirhem dirhem eriyorlardır. Buna sessiz kalmak gücüme gidiyor. İnsan olmaktan utanırım o zaman. Mesele burada. Yoksa milletvekiliymiş, belediye başkanıymış bunlar hepsi benim dışımda.
Benim dışımda diyorsunuz ama bu pek kolay öyle olmuyor sanki?
Bir seçmen olarak tabii ki bu hareketin güçlenmesini isterim. Birincisi bu. Güzel güzel genç insanlarımız yetişmiş. Onları takip ediyorum, çok mutlu oluyorum... Bir iğne ucu kadar ilham kaynağı olmuşsam bu benim için dünyanın en büyük onurudur. Sultanlığa ya da krallığa özenenlere mesajım olsun. En büyük taht bu onurdur, insanların yüreğinde küçücük bir yer edinebilmek.
KÜRDÜ HİçBİR ZAMAN EŞİT GÖRMEDİLER
Cumhuriyet Kürdün inkrı üzerine kuruldu. Kürdü var eden biri maddi diğeri manevi iki kimliği var. Biri kültürel boyutuyla inancıdır, diğeri siyasal boyutuyla varlığıdır, dilidir, statüsüdür. İki kimliğini de elinden aldı devlet. Kürtleri kumpas kurarak çatışmanın içine çekti, çekiyor. Şu anda Rojavada sivil yerleşim yerleri bombalanıyor, sınır ötesi operasyonların ardı arkası kesilmiyor, Güney Kürdistan füzelerle vuruluyor, siyasi suikastlerle kadınlar, gençler, siviller katlediliyor Hiçbir insan artık milli güvenlik ya da beka gerekçesiyle toprağa düşmesin Bu coğrafyada evine ateş düşenleri bizden daha iyi kimse anlayamaz. Yoksul asker ailelerinin acısını da yüreğimde hissediyorum.
Bu ülkenin vicdanlı insanları var Türk aydınları ve demokratları içerisinde. Geçen gün birini dinledim, diyor ki, El insaf, yani bu kadar da saldırılır mı? Kürt kendi kökenini nerede olursa olsun değer sayıyor, öyle kabul ediyor ve bunun için mücadele ediyor.
Sorunuza dönersek, işte 90lı yıllardan bu yana bir türlü anlaşılamayan ve aşılamayan şeylerden biri de budur. TÜSİAD ve başka bazı kuruluşların hazırladığı raporlar da gösterdi ki, gerçekten Kürtleri tanımıyorlar. Bunu mahkemelerde de ifade etmiştim: Sizinki artık objektif verilerin dışında patolojik bir vaka. Siz Kürdü hep sokağınızda boyacı, simitçi, evinizde hizmetli olarak gördüğünüz için o alışkanlıklarınızı terk edemiyorsunuz. Kürdü nasıl eşitim olarak kabul edebilirim açmazı, sancısı yaşıyorsunuz.
Kürtlerin önünü artık hiçbir şeyin alamayacağının çok farkındalar ve aslında görebiliyorlar. Toplum değişiyor, değişti, değişmeyen sistemin bakış açısı. Sıkıntı da orada.
Şeyh Said posterleri gençler tarafından surlara asılıyorsa demek ki sen hepimizi idam etsen de birileri bir gün kalkacak bu davayı sürdürecek. Bu dava bitmez. çünkü bu dava kişilerin çok çok ötesinde. Bu dava her türlü kurumsal alanın da ötesinde.
Devlet, seni sevmem, tanımam ama özgür de bırakmam diyor. Oysa bu topraklar herkesi kucaklayacak, besleyecek zenginlik ve derinliktedir. Halkları dilenci pozisyonuna düşürmüşsün. Buna ne hakkın var?
Erdoğanın başbakan olması sistemin taktiği miydi?
Ümmetçi anlayışı denemek istediler. Kürtler de zaten bu ümmetin bir parçası. Tekrar özgünlüklerinden ve özelliklerinden arındırarak, sadece inanç bağlamında buraya bağlayabilir miyim? Bunun hesabını yapar sistem. Sizin burada oturmanız bile bu hesabın sonucudur dedim. çünkü her şey denenmişti, bir tek ümmetçilik denenmemişti. O da denendi.
2014-2015den bu yana uyguladıkları politikanın sonucu da bu. Acaba biz korkutarak, yok ederek, cezaevine atarak Kürtleri tekrar sindirebilir miyiz? Bir 100 yıl daha geri çekebilir miyiz? Küçük hesaplar. Daha büyük düşünsene!
ÖCALANI VE ERDOĞANI DEVREDEN çIKARMAK İSTEDİLER
Bu sorunu Öcalansız ve Erdoğansız çözmek isteyenler, bu işi kendi aramızda çözeriz diyenler oldu. Dünya kadar risk göğüsleyeceksiniz ve kimileri sizleri bu işin dışında bırakarak yol almak isteyecekler. Kabul eder miydiniz? Zor. Bu kadar net. Bunu ilk defa duyuyorsunuz değil mi? Bunu bazılarının yüzüne vurduğum için bu rahatlıkla söylüyorum. Kişilerin adını vermeyeceğim.
AKPnin içindekiler bana dediler ki, Biliyor musunuz sizinkiler Öcalanı dışlamak için bu süreci bozdular. Ben de döndüm dedim ki, Ben başka bir şey daha biliyorum. Siz de Erdoğansız bu işi götürmek istediğiniz için süreç bozuldu. Tek bir cevap alamadım. Karşımdaki sustu.
***
Peki ama Erdoğan o zaman güçlüydü, hl çok güçlü. Buna nasıl izin verebilirdi ki?
Hatırlayalım, 7 Haziran 2015 seçimlerinde Erdoğan ilk defa Mecliste çoğunluğu kaybetti. çözüm süreci yaşanan sıkıntılara rağmen sürüyordu.
İddia ediyorum ki, tekrar seçime gitmeyi engelleyecek bir formül yaratılabilseydi, Türkiyedeki vicdanlı, duyarlı kamuoyu, demokratik güçler, Kürtlerin bir kısmı ve Erdoğan, güvenlikçi zihniyete karşı durabilselerdi süreç farklı gelişebilirdi.
Sürecin bozulmasında Milli Güvenlik Kurulu kararlarının mutlaka etkisi olmuştur ama sadece MGK kararlarıyla bozulduğu tek başına yanıt olamaz. Bu sorunu çözebilmek için iktidar gücü önemliydi. O zaman da söylemiştim, İkinci bir seçime (1 Kasım 2015) gidersek korkarım ki 90ları arar hale geliriz. O dönem dirsek teması kurulmaya çalışıldı ve Erdoğanla görüşüldü. Ama artık çok geçti.
Bilmiyorum. O kadarı da araştırmacılara kalsın. Bu sürecin aydınlanmasını ben de isterim.
İnanın iki parti arasında ne konuşulduğunu bilmiyorum. Ben daha çok Güney Kürdistan Bölgesine endeksli bir diplomatik çalışmayla sınırlandırıldım.
Bilmiyorum yani ne konuşuluyordu. Rutin heyet görüşmelerinde yer almadım. Yalnızca, en son görüşmemizde, Sayın Öcalanın Dolmabahçe Mutabakat metnine ilişkin eleştirileri oldu.
O metin kötü müydü? Öcalan yetersiz mi bulmuştu?
Dolmabahçe buluşması kamuoyu açısından anlamlı ve önemliydi. Metnin içeriği ve hazırlık aşamasına dair detaylara vakıf değilim.
BU SORUN HERKESİ YAKMAYA BAŞLADI
çözüm süreci Erdoğanın inisiyatifi dışında mı bitti?
Sayın Cumhurbaşkanı süreci dondurucuya kaldırdım diyor. E artık miadı geçmek üzere, bence dondurucudan çıkarıp bu işi esastan ele almak gerekiyor. Zaman kaybetmeden... Ama görülüyor ki böyle bir çabaları yok. Artık zamanı ötelemeye, ertelemeye tahammül kalmadı, anlatabiliyor muyum?
Ortadoğunun geneline baktığımızda koşullar bunu herkese dayatıyor. Kürtlere de dayatıyor, Türkiye Devletine de dayatıyor. Hayat dayatıyor, toplumun beklentisi oradan çıkıyor. Kürtler ölüme aşık değil. Kürtlerin devleti yıkmak gibi bir yaklaşımları yok zaten, bir hak arayışı var, yok sayıldığı için bir biçimde direnmek zorunda kalıyor.
Devlet açısından baktığımızda, borçları artık milyar dolarları çoktan aştı. E bu borcu nasıl ödeyeceksin? Barış hkim olsa bu topraklar kimi beslemez? Hiç Ukraynadan buğday, mercimek almana gerek yok. Bir diyalog geliştirsen, sağlıklı bir iş birliğine gitsen Avrupayı da ısıtabilecek kaynaklara sahibiz İktidarı ve muhalefetiyle enerji, zaman ve kaynaklar buna harcanmalı. Bu sorun herkesi yakmaya başladı.
Yeterince çalışmadık diyelim. Yeterince anlatamadık. İki taraf için de söylüyorum. Devlet yeterince tedbir geliştirmedi ya da net bir tutum belirlemedi. Diplomatik, politik ve kitlesel boyutuyla biz de çok dağınıktık. Yapı olarak dağınıktık. Kimse diğeriyle bir şey paylaşmıyordu. Öyle bir sıkıntı da vardı.
Barışın gerçekleşmesi için emek veren herkese minnettarız. Böyle bir zamanda Mam Celali (Talabani) de mutlaka hatırlamak ve hakkını teslim etmek gerekir. Hayatı boyunca Türkiyede Kürt sorununun demokratik ve barışçı çözümü için çabaladı.
Tabii Kek Mesut ve Neçirvan Barzaninin de çözüm sürecinde çok önemli katkıları oldu. Egemen güçler de Kürtlerin dağınık ve parçalı halinden besleniyor, ne yazık ki. Doğal olmayan siyasal sınırlar zaten bir halkı paramparça etmiş.
Oysa Kürtler birbirlerine rakip değil. Kürtler bulundukları her yerde bir yandan varlık mücadelesi verirken, diğer yandan birbirlerini tanıma ve anlama süreci yaşıyor. Nasıl bir ilişki ağı geliştirilecek, bu nasıl kalıcı, dayanıklı ve verimli bir hale dönüştürülecek?
Bütün bunlar için konuşmak, diyalog kurmak gerekir. Kürtler kendi birliklerini sağlayabilmeli. Türkiye de Rojavanın barış ve diyalog çağrılarına bombalayarak değil, daha önce olduğu gibi diplomatik ilişki ve temas kurarak yanıt vermeli, komşuluk geliştirmeli tıpkı Güney Kürdistanla geliştirdiği ilişki gibi
Onu açmayalım. Zaman zaman insanlar görüşlerime başvurabiliyor. Size aktardıklarımı onlarla da paylaşıyorum. Hiçbir sansür koymadan düşüncelerimi ifade ediyorum bütün kesimlerle. Günlük siyaset ve dava hem ayrı hem de birbirini bütünleyen şeylerdir. Birini diğerinden koparırsanız eksik kalır. O nedenle günlük siyaset mutlaka yapılmalı.
Ama bir davanın olduğu bilinciyle hareket edilmeli. Bu dava Leyladan da büyüktür, Aliden de, Ayşeden, Fatmadan da büyüktür. Bu dava biz olsak da olmasak da sağlam temeller üzerinde inşa edildi. Kitlemiz sağlam. Halkımıza sonsuz güven duyuyorum. Gençlikten müthiş umutluyum. Bir iğne ucu kadar ilham kaynağı olmuşsak ya da bir katkımız olmuşsa ancak mutluluk duyabilirim.
HAYATIN HAKKINI VERMEYE çALIŞIYORUM
İyiyim.
Köydeyim.
Sizi ne çıkarır köyden peki? Ankaraya ne götürür?
Umarım ihtiyaç olmaz. Bilmiyorum ne götürür beni Halklarımızın çıkarı beni götürür. Başka hiçbir şey beni götürmez. İhtiyaç duyulursa, duyulmazsa zaten herkes kendi yolunda. Umarım o boşluk olmaz.
Vecdi Erbay | Duvar