PeyamaKurd - Tarihte finansal buhranların yaşandığı dönemler bir bir kaleme alındı. Telegraph ve The Guardiana göre bu dönemler günümüz enflasyonu ile karşılaştırıldı.
2022 yılında dünya genelinde ekonomilerin, yaşam maliyetinin artması nedeniyle son zamanlardaki en kötü mali felaketin eşiğinde olduğu bildiriliyor.
Enflasyon 30 yılın en yüksek seviyelerinde!
Telegrapha göre, özellikle İngilterede bir çeşit durgunluk görülürken, The Guardiana göre enflasyon şimdiden 30 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 5,5e yükseldi.
Bu yükseliş, herhangi bir ücret artışı ile aşılamadığından, vergi artışları, halkı zorlayacak gibi görünüyor. The Evening Standarda göre, İngilterenin 1970lerdeki ekonomik gerilemeye benzer şekilde bir kez daha stagflasyon dönemiyle karşı karşıya kalması mümkün.
Yüzyıllar boyunca, ulusal maliyeye ve aile ekonomisine zarar veren birçok benzer mali felaket, ekonomik çöküşler ve küresel krizler yaşandı. 1772deki Kredi Krizinden 2008deki Büyük Durgunluka kadar, bu olayların çoğu, bize bugün karşılaştığımız durumla başarılı bir şekilde nasıl başa çıkılacağı konusunda önemli dersler bıraktı.
İşte tarihin en kötü finansal kriz ve resesyonları ve onlardan öğrendiklerimiz:
1- 1772 Kredi Krizi
Haziran 1772de, Londradaki Neale, James, Fordyce ve Down bankaları, Doğu Hindistan Şirketinde (EIC) yaklaşık 300.000 (yaklaşık 48.8 milyon veya bugünün parasıyla 64 milyon $) değerinde spekülatif hisse senedi kaybının ardından çöktü.
Ancak Liberty Street Economics, krizin en ciddi şekilde EICyi etkilediğini ve şirketin büyük bir nakit sıkıntısıyla karşı karşıya kaldığını belirtti.
Boston çay Partisi Müzesine göre, EICnin çökmesini önlemek için, 1773te İngiliz hükümeti, şirkete Kuzey Amerika çay satışlarında tekel hakkı veren çay Yasasını çıkardı. 16 Aralık 1773te Amerikan vatanseverleri, Boston çay Partisi olarak bilinen bir protestoda 342 sandık çayı denize attılar.
Liberty Street Economicse göre: 1700lerin sonlarından beri kredi riskini anlamak için çok şey yapıldı. Artık tarihin tekerrür etmesini engellemeye yardımcı olan hizmetlerimiz var. Kredi derecelendirme kuruluşları günümüzde hem kurumlara hem de bireylere bu hizmetleri sağlıyor diyor.
2- 1873te Panik ve Uzun Buhran
Orijinal adı ile Büyük Buhran 1873te Viyana Menkul Kıymetler Borsasının çöküşüyle başladı. İngilteredeki panik, neredeyse yirmi yıl süren bir ekonomik durgunluk dönemiyle sonuçlandı. Bu süreç, en az 23 yıl sürdüğü için artık Uzun Buhran olarak biliniyor.
Almanya ve Amerika Birleşik Devletlerinde gümüşün parasallaştırılmasının yanı sıra artan spekülatif yatırım, felaketin sık sık belirtilen nedenlerinden bazıları.
Michel Beaud, Büyük Buhrandan Büyük Savaşa adlı makalesinde şunları yazdı: Viyanadaki borsayı önce Avusturyadaki sonra da Almanyadaki banka iflasları izledi. Ayrıca Beaud, dökme demir fiyatlarının yaklaşık yüzde 27 oranında düşmesi ile birlikte fiyat artışlarının ve kar oranının azalmasının, Alman endüstrisi üzerine zincirleme bir etki oluşturduğunu iddia ediyor.
ABDde Jay Cooke Co gibi bankalar tahvil satarak -özellikle de demiryolu tahvillerini- finansman sağladılar. İnşaat maliyetleri artarken Jay Cooke Co ve diğer bankacılık kurumu çöktü. Sonuç, 20 Eylülde New York Menkul Kıymetler Borsası ilk kez ticareti durdurmak zorunda kaldı. İngilterede ihracat %25 düşerken işsizlik neredeyse iki katına çıktı (1873te 7.490 ve 1879da 13.130). Ekonomik İşler Enstitüsü Başkanı Stephen Daviese göre, 1873 krizinin temel nedenlerinden biri ticari ve endüstriyel üretkenlikteki hızlı artıştır.
Bu durum, birçok yeni ürün yarattı ama aynı zamanda eski endüstriler küçüldükçe çok büyük düzenlemelere de yol açtı. Ayrıca dünya ekonomisinin odağında, Almanya ve ABD gibi dünyanın yeni gelişen bölgelerine doğru bir kayma oldu.
Davies, 2012deki sorunlara baktığında, 1873 çöküşünden çıkarılması gereken dersin şu olduğunu belirtiyor: Altta yatan sorun, talepteki basit bir düşüşten ziyade, uzun vadeli bir ekonomik yeniden düzenlemedir.
3- Büyük Buhran
Khan Academyye göre, 24 Ekim 1929da ABD borsası 18 aylık spekülatif satın almanın ardından çöktü. Zayıf bankacılık sistemi, endüstriyel aşırı üretim ve tarım fiyatlarındaki çöküşle birleştiğinde, Büyük Buhran olarak anılan bir finansal krizi tetikledi.
Federal Rezerv Yönetim Kurulu üyesi Ben Bernakee göre, Büyük Buhran Amerikan Tarihinin en kötü felaketlerinden biri idi.
ABD ekonomisi beş yıl içinde yüzde 50 küçüldü ve yaklaşık 15 milyon insan işsiz kaldı. The Balancea göre, 1933te 4.000 banka batmıştı.
Büyük Buhranın küresel ekonomi üzerinde büyük etkisi oldu. İngilterede ihracatın değeri yarıya indi ve işsizlik iki katına çıkarak yüzde 20ye ulaştı.
The British Libraryye göre, İngiliz ekonomisi ancak 1931de, sterlin 1931de yüzde 25 oranında devalüe edildikten sonra toparlanmaya başladı. Almanyada, Büyük Buhran genellikle Nazilerin yükselişine yardımcı olan bir faktör olarak kabul edildi, ancak 2017 tarihli bir makalede, Şansölye Heinrich Brüning tarafından dayatılan kemer sıkma önlemlerinin önemi de belirtildi. Birçok ülkede, bunalım faşizmin yükselişiyle bağlantılıydı.
ABDde Franklin D Roosevelt, ülke ekonomisini kurtarmak amacıyla New Deal ekonomi politikaları serisini başlattı. 1933ten 1939a kadar üç dalga halinde başlatılan, işsizler için iş yaratmaya, çiftçilik ve tarım yardımı sağlamaya, sosyal güvenlik (bir tür emekli maaşı) ve işçi haklarını artırmaya odaklandılar. The Balancea göre tarihçiler, programı güvenlik ağları ve sübvansiyonlu kapitalizm olarak tanımladılar ve getirdiği birçok şey (asgari ücret ve sosyal güvenlik gibi) bugün hala önemini koruyor.
4- 1970lerin Ekonomik Krizi
The Guardiana göre, 1960ların sonlarında enflasyon, başta ABD ve İngilterede olmakla birlikte dünya genelinde yükseliyordu. İsrail ve Arap devletlerinden oluşan bir koalisyon arasındaki Yom-Kippur savaşıyla kriz başladı. çatışma petrolde keskin bir yükselişi tetikledi. Ayrıca, petrol krizinin küresel ekonomideki rüzgarı savurduğu ve bir borsa çöküşünün tetiklenmesine sebep olduğu bildirildi.
Deloittea göre, Birleşik Krallıkta enflasyon yüzde 20nin üzerine çıktı ve sonunda yüzde 24e ulaştı. Economics Helpe göre, bu sadece petrol krizinden değil, aynı zamanda artan ücretlerden, 1972 bütçesinden (büyük vergi indirimleri dahil) ve tüketici harcamalarındaki daha fazla büyümeden kaynaklanıyordu.
6 Kasım 1972de İngiliz hükümeti, enflasyonu düşürmek için ücretlere bir üst sınır koymaya çalıştı, ancak BBCye göre bu, kömür madencilerinin grevine yol açtı. The Blackout Reporta göre, bu grev yakıt sıkıntısıyla sonuçlandı ve 1974te Başbakan Edward Heath, ülkenin elektrik arzının karneye bağlı olduğu üç günlük bir süreci uygulamak zorunda kaldı.
1975 yazında İngilterede yaşam maliyeti yüzde 26ya yükselmişti. Bu, Ian Macleod tarafından icat edilen bir deyim olan ve stagflasyon olarak bilinen, ülkenin hem işsizlik hem de enflasyon yükselişini aynı anda yaşadığı ilk olaydı.
Ocak 2022de The Times Money Mentor, stagflasyonun bir kez daha İngiltereye dönme riskinin olduğunu ve Aralık 2021de enflasyonun yüzde 5,4e yükselebileceğini öne süren bir makale yayımladı. Ayrıca bu öngörülerin yapıldığı sırada, mevcut Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Büyüme Oranı sadece yüzde 1di. Sonuç itibari ile Enerji fiyatlarının yükselişte olmasıyla birlikte, bu krizden öğreneceğimiz çok şey var gibi görünüyor.
5- 2008 Ekonomik Bunalımı
The Balancea göre, 2008deki mali çöküş ve küresel durgunluk, 1929 Büyük Buhranından bu yana en kötü ekonomik felaket oldu. Investopediaya göre, çöküş öncelikle ABD Konut Piyasasının çöküşüyle tetiklendi.
İngilterede, ABD yüksek faizli ipotek piyasasındaki sorunları ilk hisseden Northern Rock oldu. İhraçları kamuya açıklandığında, İngiltere Bankasına göre bankadan para çekme yarışı tetiklendi. 15 Eylül 2008de ABDde, Lehman Brothers (1847de kurulmuş bir yatırım bankası) çöktü ve küresel bir finansal çöküşü tetikledi.
The Guardiana göre, İngilterede resesyon resmen 23 Ocak 2009da Ulusal İstatistik Ofisinin 2008in son iki çeyreğinde ekonominin küçüldüğünü bildirmesi ile başladı.
Yine bu kuruma göre, durgunluğun bir sonucu olarak İngiliz ekonomisinin toparlanması beş yıl sürdü ve 2011in sonunda yaklaşık 2,7 milyon kişi işsiz kaldı. St Louis Federal Rezerv Bankası 2011 yılında Finansal Krizden Alınan Dersler konulu bir konferans verdi.
Bunda, diğer noktaların yanı sıra, Borçların yüksek olması, borçluların borcunu geri ödeyememe konusundaki belirsizliği ve (diğer faktörlerin yanı sıra) konut fiyatlarının sürekli artacağı beklentisi, yanlış yönlendirilen bir rahatlık dönemi yarattı dedi.