دواجار خاڵە نەزانراوەکانی ئەو تەقەیەی دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی (مەهەپە) لە پەرلەمانی تورکیا لەگەڵ فراکسیۆنی دەم پارتی کردی دەرکەوتن و دەستپێشخەرییەکی نوێ دەستی پێکرد.

ئەگەرچی هێشتا ناوی لێ نەنراوە بەڵام 'پرۆسەیەکی نوێ' دەستیپێکرد.
روونیشە کە لە هەندێک بابەتدا دانوستاندن کراوە.

بۆچی؟
چونکە ئەگەر رێککەوتنێک نەبووایە، نە شاندی دەم پارتی سەردانی ئیمراڵیی دەکرد، نە دەکرا ئۆجەلانیش پەیامێک بە تامی 'نەخشەڕێگە' بڵاوبکاتەوە.

جگە لەوەش دیداری پێشوو لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان (ئومەر ئۆجەلانی برازای) تێڕوانینی ‘کۆبوونەوەی خێزان’ی دروستکرد و نیشانیدا کە ئەگەر دانوستاندنیش هەبێت، هێشتا روون نیە. بەڵام دوایین کۆبوونەوەی (شاندی ئیمرالی) دەریدەخات کە لانیکەم بنەمایەک بۆ رێککەوتن هەیە.
**
بێگومان خوێندنەوەی بابەتەکە تەنیا لە رەهەندی تورکیا-کوردەکان،  پێنەگەیشتووییە لە سیاسەت. بەڵام شرۆڤەکردنی بابەتەکە لەسەر بنەمای جەماوەری ناوچەیی، وادەکات بۆچوونی تەندروستانە دەربکەوێت. هەڵبەتە ئەم دۆخانە پێویستیان بە ئەزموونی سیاسییە. 

بۆ نموونە؛
ئاماژەکان بۆ دەستپێکردنی پرۆسەیەک لە ئێستاوە چەند رۆژێک پێش کۆبوونەوەکە لەگەڵ ئۆجەلان گڵۆپی سەوزیان داگیرساند.

بۆ نموونە، مەزڵوم کۆبانی و موراد قەرەیلان، بە پێچەوانەی لێدوانەکانی رابردوویان، بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ قبووڵیان کردووە کە هێزەکانی پەکەکە لە سورویان و بە ئاشکرا رایانگەیاندووە کە رەنگە دوای شەڕی رۆژاڤا ‘بڕۆن’.

هەروەها جەنەراڵ کۆبانێ پێشنیاری دروستکردنی ناوچەی لە چەک داماڵراوی کرد لە سنووری نێوان تورکیا و سووریا. ئەمە ئەگەر  دانوستاندنیش نەبێت، دەرگایەکی سازانی واڵاکردووە.
 دیدارەکانی نێوان بەڕێوەبەرایەتی رۆژئاوا و دەسەڵاتی شامیش هەر لەو چوارچێوەیەدا بوون.
**
ئەوەی دەبینرێت ئەوەیە؛ ئەو پەیامە حەوت خاڵییەی نزیکەی هەفتەیەک لەمەوبەر بڵاوکرایەوە، لەگەڵ چوارچێوە گشتییەکەی دانوستاندن وەکو رۆژی رۆشن دەرکەوتن. 

ئۆجەلان لە پەیامێکی حەوت خاڵیدا هاوشێوەی ئەردۆغان و باخچەلی جەختی لەسەر برایەتی کورد و تورک کردەوە. هاوکات ئاماژەی بەوەش کرد کە بەهۆی قەیرانانەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەن، دۆخی لەناکاو دروستبووە.

میکانیکی بنەڕەتی پرۆسەی ئیمرالی وەک هەمیشە لەسەر ئەو بنەمایە دامەزراوە کە ‘کورد تورکیا دابەش ناکات، تورکیا لەگەڵ کوردەکان گەشە دەکات’...

خاڵی سەرنجڕاکێش ئەوەیە کە ئۆجەلان بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ بانگەشە دەکات کە هەوڵی ‘کێشە یان کێشەکان’ دەدرێت لە ڕێگەی دەستێوەردانی دەرەکییەوە ‘گەنگرین’ بکرێت. وادیارە مەبەستی لە دەرەوە ‘هاوپەیمانی ئەمریکا و ناتۆ’ بێت، پێدەچێت ئۆجەلان جارێکی دیکە هەوڵی ئەوە بدات قەناعەت بە کوردەکان بهێنێت کە وڵاتانی رۆژئاوا بە تێبینییەکانی ‘نیشتمانی هاوبەش، ژیانی هاوبەش’ خراپەکارن...

جگە لەوەش ئۆجەلان دەڵێت کە ئەو ‘شایستە و ئیرادەی ئەوەی هەیە کە بە شێوەیەکی ئەرێنیی پێویست رۆڵی لە لە پارادایمی نوێی باخچەلی و ئەردۆغاندا هەبێت.
ئەگەرچی هیچ کەسێک جارێ نازانێت پارادایمی نوێ چییە، بەرەی حکومەت روونکردنەوە دەدات و پێیوایە کێشەی کوردانی نێوخۆ و کوردانی دەرەوە دروستدەکرێت.
  بەگوێرەی حکومەت، تورکیا ‘هیچ کێشەیەکی ناوخۆیی کوردی نییە.’ ئامانج لێی چارەسەرکردنی ‘کێشەی دەرەکی کوردە کە تەنها ئامانجی دابەشکردنی تورکیایە. با بیرمان نەچێت، کۆدەنگی دۆڵمەباخچە لە ساڵی ٢٠١٥دا سەبارەت بە ‘پرسی ناوخۆیی کورد بوو....

ئەمڕۆ کە پرسی کورد لە دەرەوە وەک کێشەیەکی گەورە بۆ حکومەت دەردەکەوێت، بۆتە دەستپێشخەرییەکی دەوڵەت کە بە هەنگاوەکانی باخچەلی و ئەردۆغان تێڕوانینی خۆی گۆڕیوە. بە گوتەی ئەوان، ئەم دەستپێشخەرییە ئامانجی "برایەتی و یەکڕیزی و تورکیایەکی بێ تیرۆرە".

تێڕوانینی ‘تورکیایەکی بێ تیرۆر’ ئەوەیە کە ‘کورد مافی نییە و کورد خاوەن خاک نییە’ چ لە ناوخۆ و چ لە دەرەوە.

واتا  هەم ئۆجەلان و هەم بەرپرسانی دەوڵەت لەو شوێنەی کە وەستابوون بەردەوام دەبن.

من پێم خۆشە هەڵە بم، بەڵام کاتێک باس لە کڕۆکی پرسەکە دەکرێت، عەقڵم بارودۆخی ئێستا نابڕێت و ئەو وتەیەی خەڵکی دیاربەکرم بیردەخاتەوە کە دەڵێن "ئەم دیمەنانەمان لە مێژە بینیوە باوکە.

**
سەبارەت بە ئەردۆغان؛

ئاماژەی بەوەشکرد، هەموو هەوڵێک دەدات بۆ ئەوەی ئەم پرۆسەیە بە ئاشتیانە، بە نیازپاکی و لێکتێگەیشتنی یەکترەوە بەرەوپێش بچێت، هەروەها درێغی ناکات لە بەکارهێنانی کۆڵەمشتە ئاسنینەکەی کاتی پێویست، بەڵام بێدەنگ بوو. بەڵام لە بەیاننامەیەکی ئەم دواییەیدا وتی، "یان چەکەکانیان ڕادەستی خۆیان دەکەن یان لەگەڵ چەکەکانیاندا دەنێژرێن".

بە واتایەکی تر بە ڕوونی دەڵێت، ‘ئەو کەسەی فێری ڕەفتارکردن لەگەڵ دۆخی نەگونجاو شایەنی لێدانە’”. وا دیارە کە؛ شتەکان لە لای ئەوەوە بە باشی ناڕۆن و زمانی جەنگ بەکاردەهێنێت.

لە کاتێکدا حکومەتێکی دیفاکتۆ لە دیمەشق دامەزرا، بەڵام هێشتا ڕوون نییە چی ڕوودەدات، ئەو پێکهاتانەی کە ئەندامانی پێشووی داعش و قاعیدە پێکیان هێناوە، 'هەوڵی بەدەستهێنانی دەسەڵات دەدەن' لە دیمەشق ئەوان نزیک دەبنەوە لە هێزە چەکدارەکانی هەسەدە، کە لەلایەن جیهان و ڕزگارکەرانی شەڕی داعشەوە ڕێزیان لێدەگیرێت، 'لە شێوەی هێزی میلیشیا'، و هەوڵی ئەوە دەدەن کە مەعقول نییە بتەوێت ڕادەستی هێزە میلیشیا جیهادییەکان بکرێت.

ئەگەر هێزەکانی (هەسەدە) میکانیزمێک نەبوایە کە کورد کۆنتڕۆڵی بکات و بۆ نموونە 'تورکمان' بوونایە، تورکیا وەک میلیشیا نەیاندەبینی، وەک تاکە هێزی دەوڵەتی سووریا نیشانی دەدات  و داوای دەکرد دەوڵەت ڕادەستی ئەوان بکرێت. ئەم واقیعە بە ڕوونی دیارە.

هەرچۆنێک بێت ئۆجەلان وتی: وڵات دەبەینە ئەو ئاستەی کە شایەنیەتی. بۆیە، ئارام بگرە، نەخشەی ڕێگاکەم هەیە و پەیامەکەی پێدام. بەڵام ئەردۆغان ئێستا ئەوە دەبینێت، “کورد کوردە کۆنەکان نین. هەروەها ئۆجەلان کاریگەری پێشووی نییە”.

** 

ئێستاش بەرەی سەلاحەدین دەمیرتاش هەیە. بەگوێرەی لێدوانەکانی دەم پارتی ، ئۆجەلان، دەمیرتاش بە یەکێک لە ئەکتەرەکانی پرۆسەکە دەبینێت. پێدەچێت کۆبوونەوەکە چەند ڕۆژێکی تر بێت. با بزانین چی دەڵێت؟ ئایا بە نیشتمانپەروەری هاوبەش و قسەی برایەتی بەردەوام دەبێت، یان بانگەشە بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکات؟

هەروەها پەکەکە و بەرەی هێزەکانی سوریای دیموکراتیش هەیە. ئایا ئەوانیش چەکەکانیان دادەنێن یان گوێ لە ئۆجەلان دەگرن لەکاتێکدا ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە دۆزەخدایە؟ ئەوەش شتێکی ناڕوونە.

پێشهاتە سەرنجڕاکێشکە لەم ڕۆژانەدا لە بەرەی ئێراندایە... تاران پاڵ بە پارتی دیموکراتی کوردستانەوە دەنێت. خەریکە کۆبوونەوە لەگەڵ ئەوان دەکات. ئەوان بەدوای هاوپەیمانییەکدان لەگەڵ هێزەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان لە دژی کۆنترۆڵکردنی ناوچەکە لەلایەن تورکیاوە. چەند ڕۆژێک پێش ئێستا ئیسماعیل کانی فەرماندەی سوپای قودس لەگەڵ مەزڵوم عەبدی لە سلێمانی کۆبووەوە.

لە لایەکی ترەوە؛ تورکیاو حکومەت و دەم پارتی دڵنیان لەوەی کە پەکەکە چەکەکانی دادەنێتدەم پارتی کۆبوونەوەکانی خۆی لەگەڵ لایەنەکانی ناو پەرلەمان ئەنجامدا. بەڵام تا ئێستا هیچ دیدارێکی فەرمی لەگەڵ ئەردۆغان نەکراوە. بەرەی ئاکپارتی تەنیا دەڵێ "ئەردۆغان ئاگادار دەکرێتەوە" سەبارەت بەو کۆبوونەوەیە.

بەڵام لەم پرۆسەیەدا نەدەبوو ئەردۆغان وەک سەرۆک کۆمار لەڕووی دڵسۆزیەوە لەبەردەم کامێراکان لەگەڵ  دەم پارتی کۆببێتەوە؟

با هەموومان چاوەڕێ بین و بزانین سەردانی دووەم بۆ ئیمرالی... هەمووان تامەزرۆن لەوەی چی لە هێلکەی سەرسوڕهێنەر دێتە دەرەوە.

بەڵام؛

هەروەها ڕوونە کە هەویرەکە بەم بەمشێوەیە ئاوی زیاتر دەوێت!

رۆژهات ئامەدی
18.01.2025

ئەم بابەتە 290 جار خوێندراوەتەوە