شێخ قاسم بۆ حکوومەت و پارێزگاری بانکی ناوەندی: ڕێوشوێنەکانی بە ئامانجگرتنی حزبوڵڵا ڕابگرن

لە ڕێوڕەسمێکی یادکردنەوەی حیزبوڵڵای لوبنان کە لە یەکەمین ساڵیادی شەهیدبوونی فەرماندەی ڕاگەیاندن حەج محەممەد عەفیف ئەلنەبولسی و هاوەڵانی بەڕێوەچوو، سکرتێری گشتیی حیزب، نەعیم قاسم، وتارێکی درێژخایەنی پێشکەش کرد کە تیایدا باس لە کاروانی ڕاگەیاندنی شەهیدەکە، ڕۆڵی ڕاگەیاندنی بەرخۆدان، دەستدرێژیی ئیسرائیل بۆ سەر لوبنان و هەڵوێستەکانی لە دژی حکومەت، یەکگرتوو پێشکەش کرد دەوڵەتان، و قەیرانی ناوخۆ.

قاسم حەج محەممەد عەفیف بە کەسایەتییەکی دیاری جیهانی ڕاگەیاندن وەسف دەکات، پیاوێکی نووسینی قسەخۆش، توانای نووسین و پێشکەشکردنی وتار و شیکاری بەهێزی هەیە. ئاماژەی بە کولتوری فراوان و تێڕوانینی سیاسی توند و یەکپارچەیی نەگۆڕی خۆی کرد. ناوبراو هێمای بۆ ئەوەش کرد کە ئەو شەهیدە زیاتر لە دە ساڵە بە سەرپەرشتی سەید حەسەن نەسروڵڵا بەرپرسی پەیوەندییە میدیاییەکانی حیزب بووە و بوونی ئەویش بە هۆی توانای هاوسەنگی لەگەڵ پێشهاتەکانی ڕاگەیاندن و چاندنی پەیوەندی لەگەڵ دەزگا جۆراوجۆرەکان، چ ئەوانەی کە لایەنگری بەرخۆدانن و چ ئەوانەی دژایەتی دەکەن، سیمایەکی تایبەتی بەو بەرپرسیارێتییە بەخشیوە.

باسی لە گەشتەکەی عەفیف کرد لە باشووری لوبنانەوە بۆ بەیروت و سەردەمی بەڕێوەبردنی هەواڵەکانی لە کەناڵی ئەلمەنار و ڕۆڵی دواتر لە پەیوەندییە میدیاییەکان، ئەزموونەکەی بە مۆدێلی ڕۆژنامەنووسێکی پابەندی ئایینی و سیاسیی هاوتەریب لەگەڵ بەرخۆدانەکان زانی.

قاسم شانبەشانی عەفیف ناوی ئەو چوار شەهیدەی وەبیرهێنایەوە کە لە کار و سەفەرەکانیدا یاوەری بوون: موسا ئەحمەد حەیدەر ئەمین، حسێن عەلی ڕەمەزان، هیلال محمد تێرمۆس، و مەحمود ئیبراهیم شەرگاوی. هەروەها ڕێزی لە ڕۆژنامەنووسانی دەزگا جۆراوجۆرەکانی ڕاگەیاندن گرت کە لە کاتی ڕووماڵکردنی دەستدرێژیی ئیسرائیل لە لوبنان شەهید بوون.

لە بەرەی سیاسیشدا قاسم بۆنەی ڕۆژی سەربەخۆیی بە واقیعی ئێستای لوبنانەوە گرێدا و جەختی لەوە کردەوە کە سەربەخۆیی 22ی تشرینی دووەمی 1943 تەنیا بە ڕەنج و قوربانیدان و زیندانیکردن و شەهیدبوون بەدیهاتووە. ئاماژەی بەوەشکرد، سەربەخۆیی ڕاستەقینە بە واتای ڕزگارکردنی خاک و ڕەتکردنەوەی هەر ملکەچبوونێک یان مامۆستاییەکی بیانییە. ناوبراو پابەندبوونی حیزبوڵڵای بە لوبنان بە تەواوی (10452 کیلۆمەتر دووجا) دووپاتکردەوە، ڕەتیکردەوە یەک ئینج لە خاکەکەی بدات.

جەختیشی لەوە کردەوە کە ئەوەی ئەمڕۆ لەسەر سنووری باشوور ڕوودەدات، تەنیا شکستهێنان نییە لە جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی وەستاندنی دوژمنایەتییەکان، بەڵکو "دەستدرێژییەکی ئاشکرایە" کە ئامانج لێی لاوازکردنی لوبنان و کۆنترۆڵکردنی و لێسەندنەوەی خاڵە بەهێزەکانییە. ناوبراو ئاماژەی بە لێدوانەکەی دوێنێی یونیفیل کرد سەبارەت بە دیوارێک کە لەلایەن دوژمنی ئیسرائیلەوە دروستکراوە کە هێڵی شین دەبڕێت و لوبنانییەکان لە زیاتر لە چوار هەزار مەتر چوارگۆشە لە زەویەکانیان بێبەش دەکات.

ناوبراو ڕایگەیاند کە هێرشەکان بۆ سەر هێزەکانی یونیفیل و سوپا و هاوڵاتیانی مەدەنی ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ئێمە ڕووبەڕووی دەستدرێژییەکی جددی دەبینەوە کە کاریگەرییەکی دوور مەودای هەیە. ئەمەش پێویستی بە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم ڕەوتە کردارە بە هەموو ئامرازە دیپلۆماسی و سیاسییەکان و بە داڕشتنی پلانی ڕوون لەسەر ئاستی دەوڵەت و حکومەت بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم دەستدرێژییە، لەبری ئەوەی بەرخۆدان بە هۆکاری ئەو گرژییە بخەنە ئەستۆی خۆی.

قاسم لە چەندین بۆنەدا جەختی لەوە کردەوە کە کێشەکە لە بەرخۆدان نییە، نە لە پاڵ پایەکانی دەوڵەتی لوبنان، نە لە سوپا و ئەدای ئەو وڵاتە، بەڵکو لە دەستدرێژییە بەردەوامەکانی ئیسرائیلدایە. ناوبراو ئاماژەی بەوەدا کە ئەوانەی بەرخۆدان وەک کێشەیەک نیشان دەدەن چونکە تەسلیم ناکات، بە شێوەیەکی کاریگەر ڕادەستکردنی وڵاتەکە بە ئیسرائیل قبوڵ دەکەن و ئەویش بە شێوەیەکی ڕستەیی ئەم لۆژیکەی ڕەتکردەوە.

وتیشی، "ئێمە هاوبەشین لەم وڵاتەدا، دەنگیشمان هەیە. پاڵپشتی توێژێکی فراوانی گەلی لوبنان و هێزە سیاسییە هاوپەیمانەکانمان هەیە"، داوای کرد ئەم ڕێبازە لە داڕشتنی بژاردە نیشتمانییەکاندا بگیرێتەبەر.

قاسم قسەی بۆ حکومەت کرد، کە حزبوڵای لوبنان بەشداری تێدا دەکات و داوای لێکرد سیاسەتێک لەسەر بنەمای بەرگریکردن لە مافەکانی لوبنان بنیات بنێت نەک لەسەر دانی ئیمتیازات "بە هیوای کۆتاییهێنان بە دەستدرێژیەکان". پرسیاری کرد، "چەند جار ئیمتیازات و ئۆفەری تاکلایەنە تاقی کراوەتەوە بەبێ ئەوەی ئەنجامەکەی بەدەست بهێنرێت؟"

ناوبراو ئەو جێگیرکردنەی کە لە باشووری ڕووباری لیتانی ڕوودەدات، سەرەڕای بەردەوامی دەستدرێژی و دەربڕینی بەردەوامی ئامادەیی بۆ دانوستان و پەسەندکردنی بنەماکانی "کاغەزی باراک" کە بە "شەرمەزارکەر" وەسفی کردووە، هەموو هەنگاوەکانی زانی کە دەتوانرێت وەک ئیمتیازاتی زیاتر لێکبدرێتەوە. داواشی کرد بژاردەی ڕەتکردنەوە و پابەندبوون بە مافەکان تاقیبکرێتەوە، جەختیشیکردەوە، ئەگەر لوبنانییەکان لەسەر ئەم بژاردەیە یەکبگرن، دەتوانن سەربەخۆیی ڕاستەقینە بەدەستبهێنن و پێگەی پێشوویان بەدەستبهێننەوە، مەسیحی و موسڵمان، لە هەموو ناوچەکان، لەبەرامبەر ئیسرائیل و ئەوانەی پشتیوانی دەکەن.

هێرشێکی توندی کردە سەر "هەژموونی ئەمریکی"، بە مەترسییەکی گەورە بۆ سەر لوبنان وەسفی کرد و واشنتۆنی تۆمەتبار کرد بەوەی کە سەقامگیری بۆ وڵاتەکەی ناوێت، بەڵکو سپۆنسەری دەستدرێژی ئیسرائیل دەکات و بەگوێرەی فشارە سیاسییەکان کردەوەکانی دوژمن لەسەر زەوی ئاراستە دەکات.

لە بەرەی ئابووری و کۆمەڵایەتیشدا قاسم ئەمریکای بە بەرپرسیار زانی لەوەی لە ساڵی ٢٠١٩ەوە بەسەر لوبناندا هاتووە و وتی: ئەمریکییەکان بەشدارییان کردووە لە ئاڕاستەکردنی ناڕەزایەتییەکان بەرەو وروژاندنی ململانێ و گۆڕینی هاوسەنگی ناوخۆیی هێز. ئاماژه ی به وه شکرد، ڕۆڵێکی ڕاسته وخۆیان بینی له داڕمانی دراو و مایەپووچبوونی بانکەکان و ڕێگریکردن لە پرۆژەکانی کارەبا لە میسر و ئوردنەوە، ئەمە جگە لەوەی ڕێگرییان لە بابەتە پەیوەندیدارەکانی نەوت کردووە.

جەختیشی لەوە کردەوە کە هەرکەسێک هەوڵی تێگەیشتن لە "گەورەترین کارەساتەکان" لە لوبنان دەدات، پێویستە بەدوای کاریگەرییەکانی دەستێوەردانی ئەمریکادا بگەڕێت.

قاسم لە بەرەی کۆمەڵایەتیدا بەرگری لە کۆمەڵەی "القرد الحسن" (قەرزی باش) کرد و بە دامەزراوەیەکی کۆمەڵایەتی کراوە بەڕووی هەموو خەڵکدا، "هێڵی ژیان" بۆ هەژاران و هەژاران لەم کاتە سەختانەدا وەسفی کرد. ناوبراو هەر هەوڵێکی سنووردارکردن یان بەربەستی ڕەتکردەوە و ڕایگەیاند کە "کەس مافی ئەوەی نییە ڕێگری لە خێرخوازی و پشتیوانی یەکتر بکات".

ناوبراو ئامۆژگاری حکومەت و پارێزگاری بانکی ناوەندی لوبنان و هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانی کرد بۆ ڕاگرتنی ڕێوشوێنەکانی ئامانجکردنی حزبوڵڵا و گەلی لوبنان، باسی لە "درۆ و هەوڵدان بۆ هاندانی ناوخۆیی" کرد لەگەڵ هەوڵەکانی چەسپاندنی کۆنترۆڵی ئەمریکا بەسەر بڕیاردانی لوبنان.

پەیامێکی ئاراستەی ئەو کەسانە کرد کە بە "ژەهر بڵاودەکەنەوە" لە ڕووی سیاسی و لە ڕێگەی میدیاوە وەسفی کرد، هۆشداریدا لە پشتبەستن بە کاریگەریی دەرەکی یان ملکەچبوون وەک ڕێگایەک بۆ دەسەڵات، و دووپاتیکردەوە کە "ئەوانەی ژەهر دەچێنن سەردەکەون" چونکە بەرکەوتەی بیروڕای گشتی دەبن، هەروەها لەبەر ئەوەی دوژمن چەپڵەیان بۆ لێدەدات و سەرمایەگوزاری لە هەڵوێستەکانیان دەکات.

قاسم لە کۆتایی وتارە سیاسییەکانیدا خوازیاری کۆتایی هێنان بە بەربەستەکانی پەرلەمان بوو و ئەو ڕێگرییەی بە "ناڕەوا" زانی. هێرشی سەر نەبیح بێری سەرۆکی پەرلەمانی بە "هێرشێکی قێزەون" زانی.