پەیامی کورد   ...   مێدێدۆڤ : گفتوگۆی ئەتۆمی لەگەڵ ئەمریکا وەک قسەکردن لەگەڵ هیتلەر وایە

سەرۆکی پێشووی ڕووسیا و جێگری سەرۆکی ئەنجوومەنی ئاسایشی ئەو ووڵاتە گاڵتە بە "بیرۆکەی" دانووستان لەگەڵ ئەمریکا سەبارەت بە "سەقامگیری" ئەتۆمی کرد و بەراوردی کرد بە دانووستان لەگەڵ ڕابەری نازییەکان.

بەگوێرەی ڕاپۆرتێک "دیمیتری مێدێدۆڤ"، سەرۆکی پێشووی ڕووسیا و جێگری سەرۆکی ئەنجوومەنی ئاسایشی ئەو ووڵاتە، ئێوارەی ڕۆژی دووشەممە ووتی: بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە واشینتۆن لە بنەڕەت دا لە شەڕدایە لەگەڵ مۆسکۆ، بیرۆکەی گفتوگۆکردن لەسەر سەقامگیری ئەتۆمی لەگەڵ مۆسکۆ... ئەمریکا شتێکی گاڵتەجاڕانەیە”.

ڕۆژی یەکشەممە جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند، پێویستە جیهان بەردەوام بێت لە پێشکەوتن بەرەو داماڵینی چەکی ئەتۆمی بەتەواوی.

جەختیشی کردەوە: ئەمریکا ئامادەیە دانوستان لەگەڵ ڕووسیا و چین و کۆریای باکوور بێ مەرجی پێشوەختە بۆ کەمکردنەوەی مەترسییە ئەتۆمییەکان. بایدن هەروەها بانگەشەی ئەوەی کرد کە هیچ هۆکارێک نییە بۆ وەستاندنی پێشکەوتنەکان لە کەمکردنەوەی جبەخانەی ئەتۆمی.

بەپێی ڕاپۆرتی تۆڕی "ڕاشاتوودی" ڕووسی، مێدێدۆڤ ئەم پێشنیازەی ڕەتکردووەتەوە و ڕایگەیاندووە، بایدن ئەم لێدوانەی داوە بەهۆی خواستی "یارمەتیدانی خوێندکارە بێ مێشکەکەی (کامالا هاریس، جێگری بایدن و کاندیدی پارتی دیموکرات لە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیدا". لەم ووڵاتە)". "بولگور".

بە ووتەی سەرۆکی پێشووی ڕووسیا، ئەو پێشنیازە "نموونەیەکی دیکەیە لە ... بێ ئەدەبی ئەمریکا".

ئاماژەی بەوەشکرد: بیر لەم بابەتە بکەرەوە: "ئەمریکا شەڕێکی نزیکەی تەواو و بە دڵنیاییەوە یەکگرتووی لە دژی ئێمە (ڕووسیا) دەستپێکردووە و بەدوای شکستی ستراتیژی ووڵاتەکەماندا دەگەڕێت... دانووستان بۆ کەم کردنەوەی چەکی ئەتۆمی لەگەڵ ئەمریکا زیاترە". بەسوودە لە دانوستان لەسەر ئاگربەست لەگەڵ "ئەدۆلف نابێتە سەرکردەی نازییەکان".

لەلایەکی دیکەوە، "دیمیتری پێسکۆڤ"، ووتەبێژی کرێملین، لەم دوایی یانەدا گومانی خۆی لە هەر جۆرە دانووستانێکی ئەتۆمی دەربڕی و ئاماژەی بەوەدا کە "بەبێ ئەوەی بیبەستێتەوە بە لایەنەکانی دیکەی ئەمنییەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە شەڕێکی ناڕاستەوخۆ و بە وەکالەت دژی ڕووسیایە بە ڕاستەوخۆ". و دەستێوەردانی ناڕاستەوخۆ." زلهێزە ئەتۆمییەکانی وەک ئینگلتەرا، ئەمریکا و فەرەنسا ئەوە دەکەن، هەر گفتوگۆیەک سەبارەت بەم پرسە بە تەواوی مەحاڵە."

هەروەها کۆنستنتین کۆساچۆڤ سیناتۆری باڵای ڕووسیا پێشنیاری کرد کە پێشنیارەکانی بایدن لە پێش هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی ئەمریکا لە مانگی نۆڤەمبەری ئەمساڵدا هاوشێوەی قسەکانی بانگەشەی هەڵبژاردنە.

بە ئاماژەدان بەو ڕاستییەی کە بایدن لێدوانەکانی لە کاتی پیرۆزبایی لە پەیمانگای ژاپۆنی نیهۆن هیدانکیۆ، براوەی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی ٢٠٢٤ی داوە، وتی: لێدوانە ناعەقڵانیەکانی و خواستی بایدن بۆ بەدەستهێنانی بۆچوونێکی ئەرێنی لە عەقڵی گشتی لەسەر پرسی... خەڵاتی نۆبڵ بەزەحمەت نابێت وەک بانگهێشتنامەیەکی جیددی بۆ دانووستان وەربگیرێت”.

پەیمانگای نیهان هیدانکیۆی ژاپۆنی کە بزووتنەوەیەکی بنەڕەتییە لە ڕزگاربووانی بۆمبی ئەتۆمی لە شاری هێرۆشیما و ناگازاکی ناسراو بە هیباکوشا، خەڵاتی ئاشتی وەرگرت بەهۆی هەوڵەکانی بۆ بەدەستهێنانی جیهانێکی دوور لە چەکی ئەتۆمی و نیشاندانی لە ڕێگەی شایەتحاڵی شایەتحاڵەکانەوە کە نابێت هەرگیز جارێکی دیکە ئەو کارە بکرێتەوە .چەکی ئەتۆمی بەکارهێناوە و وەریگرتووە.

داواکارییەکەی بایدن بۆ دانووستانی ئەتۆمی لە کاتێکدایە کە ڕووسیا و ئەمریکا گەورەترین جبەخانەی ئەتۆمییان هەیە لە جیهاندا. ئەم دوو ووڵاتە زیاتر لە 90%ی چەکی ئەتۆمی جیهانیان هەیە.

بەرزبوونەوەی گرژییەکانی نێوان هەردوو ووڵات بەتایبەت لەسەر ئۆکراین ، پەیماننامەی قەدەغەکردنی چەکی ئەتۆمی و کۆنتڕۆڵکردنی چەکی ئەتۆمی پەک خستووە. پەیماننامەی نوێی دەستپێکردن کە لە ساڵی ٢٠١٠ لەلایەن باراک ئۆباما و مێدێدۆڤ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا واژوو کراوە، ژمارەی سەرە ئەتۆمییەکانی جێگیرکراو سنووردار دەکات، هەروەها دوا پارێزبەندییە کە بۆ چەکی ئەتۆمی ماوەتەوە.

لەلایەکی دیکەوە حکوومەتی ئێستای ئەمریکا بە سەرۆکایەتی بایدن و کاملا هاریس جێگرەکەی، چەندین جار خواستی خۆیان بۆ درێژکردنەوەی پەیماننامەی کەمکردنەوەی چەکی ستراتیژی ڕووسیا و ئەمریکا (دەستپێکردنی نوێ) دەربڕیوە، کە بە فەرمی لە شوباتی 2026 کۆتایی دێت.

لە کۆتایی مانگی ئەیلول دا و لە پەراوێزی کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک، جۆن کیربی، ڕێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی کۆشکی سپی لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا، بە سپۆتنیکی ڕاگەیاند، وڵاتەکەی ئامادەیە دانوستانەکانی لەگەڵ ڕووسیا دەستپێبکاتەوە سەبارەت بە… ڕێککەوتنێکی نوێ و چاوەڕێی بڕیارێکە ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیا لەسەر ئەم بابەتە دەمێنێتەوە.

ئەم جۆرە دیپلۆماسییە لەگەڵ هاوکارییە سەربازییە بەردەوامەکان بۆ کیێڤ و خواستی سەپاندنی شکستێکی ستراتیژی بەسەر فیدراسیۆنی ڕووسیادا هاتووە.

جگە لەوەش ئەمریکا بەردەوامە لە بەهێزکردنی بوونی سەربازی خۆی لە ئەورووپا، مووشەکی دوور مەودا دەگەێنێتە ناوچەکە کە دەگوازرێتەوە بۆ هێزە چەکدارەکانی ئۆکراین ، هەروەها پلانی هەیە سیستەمی نوێی مەودای دوور، لەنێویاندا چەکی هایپەرسۆنیک، لە ئاڵمانیا جێگیر بکات.