46 sal di ser wefata Nemir Mela Mistefa Barzanî re derbas bûn

PeyamaKurd – Îro, 1ê Adara 2025an, 46 sal di ser wefata Nemir Mela Mistefa Barzanî, rêberê efsanewî yê Kurdan re derbas dibin.

 Ew di 14ê Adara 1903yan de li gundê Barzanê, ji dayik bû. 

Bavê wî, Şêx Mihemed Barzanî, di nav civaka herêmê de xwedî cihekî girîng bû, û vê yekê bandoreke mezin li ser şekilgirtina kesayetiya Mela Mistefa kir.

Di zarokatiya xwe de, Mela Mistefa bi çavên xwe şahidiya zordariya dewleta Osmanî li ser malbata xwe kir; di 3 saliya xwe de, bi dayika xwe Zeyneb Xan û birayê xwe Şêx Ebdulselam re ji aliyê desthilatdariya Osmanî ve hat girtin. 

Ev serpêhatî ku 9 mehan di zindanê de derbas bû, yekemîn dersên berxwedanê ya jiyana wî danî. 

Piştî serbestberdanê, wî dest bi perwerdehiya olî kir û di heman demê de bi çand û dîroka Kurdan re eleqedar bû ku ev yek bû bingeha têgihiştina wî ya neteweyî.

Di sala 1919an de, wî bi ciwaniyekê xurt beşdarî şoreşa Şêx Mehmûdê Hefîd bû, ku li dijî dagirkeriya Ingilîzî li Başûrê Kurdistanê rabûbû. 

Di vê şoreşê de, wî yekem car şiyana xwe ya rêxistinî û şerkirinê nîşan da û bi fermandariya tîmeke 300 kesî, rola wî ya di nav têkoşîna Kurdan de dest pê kir. 

Di sala 1920î de, birayê wî Şêx Ehmed wî wezîfedar kir ku biçe Kurdistana Bakur û bi Şêx Seîdê Pîran re têkiliyan saz bike, ji bo ku piştgiriyeke hevbeş di navbera her du şoreşgeran de çêbibe.

Vê mîsyonê nîşan da ku Mela Mistefa ne tenê şervanek bû, lê di heman demê de diplomasiyekî jîr jî bû.

Di salên 1930an de, dema ku Îngilîzan êrişên xwe li ser herêma Barzanê zêde kirin, Mela Mistefa bi taktîkên xwe yên pêşmergetiyê yên serkeftî navdar bû. 

Wî bi baldarî şertên erdnîgarî yên çiyayên Kurdistanê bi kar anî û bi vî rengî gelek caran hêzên dagirker şaşwaz kir. 

Di sala 1932yan de, piştî ku Şêx Ehmed hat girtin, wî berpirsyariya malbatê û hêzên Kurdî girt ser xwe, û bi dîsîplîneke mezin rêxistiniyeke leşkerî ava kir ku bingeha pêşmergetiya nûjen ava kir.

Di dema Şerê Cîhanê yê Duyemîn de, wî ji rewşa kaotîk a navneteweyî sûd wergirt û di sala 1943yan de li dijî hikûmeta Iraqê dest bi çalakiyên nû kir. Wî bi salan têkoşîneke bêhempa domand û di sala 1946an de, dema ku Komara Kurdistanê li Mehabadê hate damezrandin, wî wekî Generalê artêşa komarê dest bi xizmetê kir. Di wê demê de, wî ne tenê bi şiyana xwe ya stratejîk, lê bi xîreta xwe ya ji bo yekîtiya Kurdan jî navê xwe li dîrokê nivîsand.

Piştî hilweşîna Komara Kurdistanê ya Mehabadê di 1947an de, Mela Mistefa bi sedan pêşmergeyên xwe re ber bi Yekîtiya Sovyetê ve bi rê ket. Rêwîtiya wî ya epîk, ku bi navê “Meşa Mezin” tê zanîn, bi êrişên hêzên Îranê re rû bi rû ma, lê wî bi mêrxasî rê li ber windahiyên mezin girt û gihîştin Sovyetê. 

Li wir, wî 12 sal di sirgûnê de derbas kir, lê qet dev ji xebata xwe ya ji bo Kurdistanê berneda; wî demên xwe bi xwendin, plankirin û têkiliyên bi rêberên Kurd re xurtkirinê derbas kir.

Di sala 1958an de, piştî ku li Iraqê rejîma monarşî hilweşiya, wî fersend dît û vegeriya welêt. Lê belê, dema wî dît ku sozên otonomiyê yên hikûmeta nû ne cidî ne, di Îlona 1961ê de şoreşeke nû da destpêkirin. Ev şoreş, ku bi dehan salan bandora xwe li ser siyaseta Iraqê kir, heta sala 1970yî dewam kir û rê li ber rêkeftina dîrokî ya 11ê Adarê vekir.

Her çend ev rêkeftin di destpêkê de wekî serkeftinekê hate dîtin, lê paşê ji aliyê rejîma Be’s ve hate binpêkirin ku ev yek bû sedema dubare destpêkirina şer.

Di sala 1971ê de, rejîma Iraqê bi rêya şandeke melayan hewl da wî bi cîhazeke bombekirî şehîd bike. Ev hewldan ku bi baldarî hatibû plankirin, bi ser neket ji ber ku Mela Mistefa bi şehrezayiya xwe xwe parast.

Di wê demê de, wî ne tenê li qadên şer, lê di nav danûstandinên siyasî de jî şiyana xwe nîşan da û her gav bi gelê xwe re bû yek.

Di dawiya jiyana xwe de di sala 1975an de, piştî nexweşiyeke giran, ji bo dermankirinê çû Amerîkayê. 

Li wir, di 1ê Adara 1979an de, canê xwe ji dest da. Termê wî yekem car li bajarê Şino yê Rojhilatê Kurdistanê hate veşartin, lê piştî Raperîna 1991an, bi merasîmeke bi heybet hate Barzanê, cihê ku lê ji dayik bûbû û têkoşiya.

Mela Mistefa Barzanî ne tenê rêberekî leşkerî bû, lê di heman demê de semboleke çandî û neteweyî bû ku bi nivîsên xwe, axaftinên xwe û helwêsta xwe ya bêdawî, ruhê berxwedanê di dilê Kurdan de zindî hişt. 

Mîrateya wî îro jî di têkoşîna gelê Kurd de ronahiyê dide.

 

 

Ev nivîs 39 car hatiye xwendin.